Not: Yakın zamanda yazdığım Kelimeler yazısının içindeki "Naçizane tavsiyeler" bölümünü oradan kesip biraz da ilaveyle alttaki yazıya dönüştürdüm. Aşırı uzun olmuştu o yazı, ilaveler yaptıkça da uzuyordu, şimdi bu yazı uzar eklerle.
Daha
havalı gözükmek için “sıcaklık” yerine “ısı” kelimesini kullanmayın. İkisi
farklı şeylerdir, birimleri de farklıdır. “Hangisini kullansam” diye
düşünürseniz “sıcaklık”ı kullanın çünkü çok yüksek ihtimal size lazım olan
kelime odur. “Isı” gündelik hayatta o kadar da lazım bir kelime değil, ısı
yalıtımı, ısı yayılımı gibi birkaç yerde lazım sadece.
“İvme”
kelimesini hiç kullanmayın eğer fizik dersinde değilseniz! Çok dangalakça
yanlış kullanıyorlar bu kelimeyi, ifrit oluyorum. Bu kelimenin mecazi
izdüşümünü gündelik hayatta doğru şekilde yakalayıp kullanmak çok zor, mühendis olduğum için ivmenin ne
olduğunu gayet iyi biliyorum (mecburen) ama bana hiç lazım olmuyor, kullanmıyorum.
Moment, momentum kelimeleri de anlamını bilmeyenlerce yanlış kullanılıyor, üstüne üstlük eşanlamlı zannediliyor bu ikisi... alakaları yok, kullanmayın!
Şarjör’e şarzör demiyorsanız şarj’a şarz demeyin.
Şekil'e şegil demiyorsanız eşkal'e de eşgal demeyin!
“Konsolide
etmek” demeyin. Ne idüğü belirsiz bir acayip kelimedir, etmeyin, eylemeyin.
Mefhum:
Kavram
Mevhum: Gerçekte var olmayıp var sanılan.
Mevt:
Ölüm
Mevta: Ölü
Mefta: Böyle bir şey yok.
Şevkat:
Böyle bir şey yok.
Şefkat: Şefkat
İnkılap: Devrim
İnkilap: Böyle bir şey yok.
Delalet:
İz, işaret
Dalalet: Sapkınlık
Muvazi:
Yere paralel
Mütevazi: Birbirine paralel
Mütevazı: Alçak gönüllü
Sefahat: Eğlenceye düşkünlük
Safahat: Safhalar, evreler
Mahsur: Kuşatılmış, çevrelenmiş, sıkışmış
Mahzur: Sakınca
Mütehassıs: İhtisas sahibi, uzman
Mütehassis: Hislenmiş
Tezkere: Bir işe izin verildiğini belirten resmi evrak
Teskere: Sedye
Bu
arada evrak kelimesi aslında "varaklar" demek ama Türkçeye tekil
olarak geçmiş, aslında varak olan "yazılı kağıt" için biz evrak
diyoruz, bu hesapla "evraklar" ifadesi aslında yanlıştır ama
kullanılabilir.
Evlat
da velet'in çoğuludur ama evrak'la aynı durum, evlatlar diyebiliriz.
Eşya da şey'in çoğuludur. Gönüüül rahatlığıyla "eşyalar" diyebiliriz
çünkü biz eşya diye çoook başka bir şeye diyoruz.
Tanzimler:
Tanzimat
Mahlukat: Mahluklar
Küffar: Kafirler
Cühela: Cahiller
Tekil geçme işi bu kelimeler için geçerli değil, küffarlar,
mahlukatlar, küffarlar, cühelalar diyemeyiz, saçma olur çünkü, tekil
olan tekil, çoğul olan da çoğul olarak geçmiş dilimize, tek bir
mahluk için "mahlukat" diyen çok oluyor, bunu yapmayın.
Ona bakarsan tanzimat ile tazminat'ı karıştıran da var, yuh artık yani bu asla
olmamalı!
Ya bok atmak için "cahil cühela" denmesi? Ya bu salakça ithamdaki ironi? Ne diyeyim bilmiyorum bunlara ben, ona buna şuna ok atacağınıza bırakın elinizden o telefonu da açın iki satır kitap, yazı, bir şey okuyun. Ve daha az, çok daha az konuşun ne olur!
Maydonoz
değil maydanoz,
Sarmısak
değil sarımsak,
Zerafet
değil zarafet,
Provakasyon
değil provokasyon,
Kareografi
değil koreografi,
Panoroma
değil, panaroma değil… panorama.
Lavobo
değil lavabo,
Zaiyat değil zayiat. (Ben bunun böyle olduğunu ileri yaşımda öğrendim! Bilmemek ayıp değil)
Geçen biri ekonomi-siyaset anlatıyor hırslı hırslı, ona buna laf sokuyor filan, birkaç kez "temayüllere aykırı" diye haykırdı. Demek istediği "teamüllere aykırı" idi...
Böyle bir hata ısrarla yapılınca konu ne kadar ciddi olursa olsun ben ciddiyetle dinleyemiyorum, komik çünkü. Ya kelimeye hakim ol ya da kullanma, yoksa komik olursun. (Herkesten önce kendime diyorum bunu)
Temayül: Eğilim
Teamül : Yazılı olmayan kural.
Tekabül: Karşılık gelme
Tekamül:
Gelişim
Tesviye:
Düzleştirme
Tasfiye:
uzaklaştırma, arındırma
Umarsız
kelimesini umursamaz anlamında kullananlar vazgeçsin artık lütfen bundan,
umarsız-çaresiz demek, umursamaz anlamına gelene umursuz deniyor ki öyle bir
kullanım da yok, umursamaz diyeceksiniz uzun uzun, üzgünüm.
Toplam 10 tane rakam var, 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10. Bu 10 rakam aynı zamanda da sayıdır, bunların dışında kalan sonsuz adet sayı ise sadece sayıdır rakam değildir. Rakam olmayan sayılara rakam deyip durmayın!
Alman: Alman ırkından olan,
İngiliz: İngiliz ırkından olan,
Yunan: Yunan ırkından olan,
Hint: Hint ırkından olan,
Almanlı: böyle bir şey yok,
İngilizli: böyle bir şey yok,
Yunanlı: böyle bir şey yok,
Hintli: böyle bir şey yok.
Fon: arka plan,
Arka fon: böyle bir şey yok.
Dilşad;
gönlü şen, sevinçli anlamına geliyor.
Dilhun
da üzgün, yüreği kan ağlayan demek, birbirinin zıttı yani bu iki kelime.
Keşke
kullanılsa gene bu kelimeler, ne güzeller…
İnkisar: Bir
anlamı kırılma-gücenme, diğer anlamı da beddua.
İntizar:
Bir anlamı yol gözleme, diğer anlamı da beddua.
İnhisar:
Tekel.
Ben
çok karıştırırım bu üç kelimeyi ki bunları yazarken Tdk’dan yardım aldım… ama
yani karıştırılmayacak gibi de değil, şu inkisar’la intizar ne acayipmiş ki
öyle!
Müptezel'in müptela zannedilmesi yaygın yanlış.
Müptezel: Değersiz, rezil, saygın olmayan,
Müptela : İptilaya tutulmuş, bağımlı.
Bir müptela aynı zamanda müptezel de olabilir elbette ama bu iki kelime çok farklıdır.
Kolektif,
entelektüel, alerji… bu kelimelerin hepsi tek L ile yazılıyor ki çift L ile
yazılması yaygın hatadır.
Bi de afilli değil afili, afil diye bir şey yok, afi var.
İcaz:
Az sözle çok şey anlatma,
Sehl-i mümteni: İmkansız bir şeyi kolayca ifade etmek. “Hem kolay, hem güç" manasına bir tabirdir. Yazılışı veya söylenişi kolay göründüğü halde taklidine kalkışınca, taklidi imkansız eser demektir. (Bu tarifi sözlükten kopyala-yapıştır yaptım)
Yahu bu iki kelimeye hakkını veren işler ne kadar da muhteşem işlerdir, ağır şekilde özendiğim işlerdir!
Özellikle sehl-i mümteni ifadesini günlük kullanıma sokmak ve anlamını güzelce öğrenmek lazımdır bence. Sehl-i mümteni arz eden metinler, filmler vs. beni çok etkiler, hem sadedir hem de zekasına hayranlık uyandırır. Aklıma direkt Shtisel adlı diziyi getiriyor, anlatılması çok zor şeyleri inanılmaz bir basitlikle anlatan aşırı zeka içeren bir senaryoya sahip muazzam bir dizidir, hem çok gerçekçi hem de ziyadesiyle sade ve zariftir, keşke 4. sezonu çıksa da izlesek…
Not : Sehl-i mümteni'yi bana öğretene de teşekkür çok.
